De legende van Eibertje
Eibertje leefde volgens de verhalen omstreeks 1850 in het arme Vierhouten. Zij liep wekelijks van Vierhouten naar de weekmarkt in Nunspeet om daar haar eieren te verkopen. Eibertje nam de kortste weg. Dwars door de bossen
en over de heide waar het niet bepaald veilig was. Men zegt dat er geesten, spoken, elfen leefden. Maar Eibertje was dapper en trotseerde alle gevaren. Haar naam werd geroemd om haar grote moed. Haar wekelijkse tocht liet langzaam maar zeker een herkenbaar platgetreden pad achter. Temeer omdat steeds meer Vierhouters haar route, het Eibertjespad, gingen volgen. Wie de vriendelijke geest van Eibertje wil ontmoeten moet dus te voet over het Eibertjespad naar Vierhouten gaan. Het kan natuurlijk ook op de fiets, maar dan hoor je de stem van Eibertje, die zacht door de bossen fluistert, minder goed. De jaarmarkt Eibertjesdag ontleent haar naam aan Eibertje. Het is een jaarlijks terugkerend evenement in Nunspeet op de vrijdag na Hemelvaartsdag. Gedurende de hele dag en avond is er een braderie met ruim 200 kramen en worden er demonstraties gegeven van oude ambachten, waaronder bezembinden, klompen maken, pottenbakken, glas-in-lood, spinnen, schilderen en beeldhouwen.
De sage van het Ronde huis
Er zijn bijna geen tastbare herinneringen meer aanwezig op het terrein, waar vroeger het Ronde Huis in het bos bij Nunspeet heeft gestaan. Wel doen er geruchten de ronde over dit bijzondere huis dat Ingenieur Frank van Vloten (1858-1930) in 1907 liet bouwen in de vorm van een Spaanse ‘rotunda’. Hoewel na de afbraak in 1967 het gebouw verdween, ontstonden juist toen de wildste geruchten rondom het Ronde Huis en zijn voormalige eigenaar.
De arme bevolking en arbeiders die voor hem werkten zouden doodsbang zijn geweest voor de “zwarte verschijning op het pikzwarte paard”. Via het spoorlijntje dat naar het huis leidde zouden jonge meisjes worden aangevoerd ter ‘vermaak’ van de rijken. En ook zijn er geruchten over contacten met de nazi’s en de gruwelijke wijze waarop van Vloten omsprong met zijn echtgenote. Over de waarheid van de verhalen wordt, ook na onderzoek, nog steeds getwist. Ook al staat het Ronde Huis er nu niet meer, toch is de prachtige tuin met vennen en rododendrons ook nu nog een bezoekje waard. Het stof dat het Ronde Huis deed, en nog doet, opwaaien, heeft geleid tot maar liefst twee misdaadromans. Almar Otten publiceerde in januari 2014 Het Ronde Huis. In hetzelfde jaar verscheen De zwarte duivel van Jacob Vis.
Het verhaal van het Verscholen Dorp
Een bijzonder en waargebeurd verhaal met een tragisch einde betreft het voormalig onderduikerskamp ‘Verscholen Dorp’ in Vierhouten. In de Tweede Wereldoorlog vanaf februari 1943 werd het dorp bewoond door 86 onderduikers totdat zij in 1944 door Duitsers werden gevonden. Oorspronkelijk bestond het kamp uit 9 hutten, die door een dicht dennenbos aan het oog werden onttrokken. Maar op 29 oktober 1944 ontdekten twee SS’ers, die aan het jagen waren, het kamp. Het geluid van houthakken trok hun aandacht… Lees meer over de ontdekking van het dorp.
Het verhaal van de opvang van ‘Bleekneusjes’
Bleekneusjes is de benaming voor stadskinderen die werden opgevangen in koloniehuizen om er aan te sterken. Het ging om volkskinderen uit de lagere sociale klassen die niet heel erg ziek waren, maar wel in een meer of minder slechte gezondheidstoestand verkeerden. Frisse lucht en gezond eten moest hen goed doen. En natuurlijk moest iedereen zijn bordje leeg eten, ook als het niet lekker was! Want stiekem school er in de opvang ook een pedagogisch doel. De hoop was dat de soms strenge opvoedings- en hygiëneregels bij terugkeer in de stad werden meegenomen en overgedragen op anderen. Veel van de huizen stonden aan de kust of in het bos. Het Boschhuis in Nunspeet is hiervan een voorbeeld. Het koloniehuis werd in de jaren twintig van de vorige eeuw opgericht door het Centraal Genootschap van Kinderherstelling en Vakantiekoloniën. Hier werden kinderen geïnterneerd die leden aan bijvoorbeeld bloedarmoede, tuberculose, astma, en ondergewicht. In 1947 vroeg het genootschap subsidie aan. Op het internet zijn vele verhalen te vinden van volwassenen die er tijdens de kindertijd in de jaren 50 en 60 verbleven. Het Boschhuis, het Groende Laantje 35, bestaat nog steeds en heeft nu als taak de ontwikkeling van jongeren met licht verstandelijke beperkingen te stimuleren om zo uithuisplaatsing te voorkomen en ouders te ondersteunen bij de opvoeding.
De legenden van de grafheuvels
Op de Veluwe vind je relatief veel grafheuvels. In deze heuvels werden de doden in een ver verleden begraven. Er wordt geschat dat er circa 700 grafheuvels zijn. Ze dateren uit honderden en soms duizenden jaren voor Christus: uit de late Steentijd, het Neolithicum (3000-2000 v.Chr.), de Bronstijd (tot 800 v.Chr.) en de vroege IJzertijd (800-500 v.Chr.). Vandaag de dag proberen archeologen aan de hand van voorwerpen en andere sporen beeld te krijgen bij het leven van de Veluwenaren van duizenden jaren geleden. Op vele plaatsen in de bossen rond Nunspeet, Elspeet en Vierhouten kun je grafheuvels vinden. Bijvoorbeeld langs de vele fietsroutes. Maar soms zijn ze moeilijk te zien. Daarom kun je aan de rand van de heide tussen Vierhouten en Elspeet een replica bezichtigen van een prehistorische grafheuvel.